-
1 сул
прил.1) ле́выйсул кулы белән — ле́вой руко́й
сул ягына әйләнеп яту — поверну́ться на ле́вый бок
елганың сул кушылдыгы — ле́вый прито́к реки́
сул яктан — с ле́вой стороны́, сле́ва
бүлмәнең сул почмагы — ле́вый у́гол ко́мнаты
2) ле́вый, нелицево́й, изна́ночныйтукыманың сул ягы — изна́ночная сторона́ тка́ни
3) перен.а) ле́вый, радика́льныйсул партияләр — ле́вые па́ртии
сул карашлы кеше — челове́к с ле́выми взгля́дами
сул көчләр — ле́вые си́лы
сул тайпылыш — ле́вый укло́н
сул эсерлар — ле́вые эсе́ры
сул фразалар артына яшеренеп — скрыва́ясь за ле́выми фра́зами
б) в знач. сущ.сулларле́вые, радика́лы; леваки́4) первый компонент составных прилагательных, соответствующий по значению лево-сул экстремистик төркемнәр — левоэкстреми́стские группиро́вки
сул флангтагы — левофланго́вый
5) перен.; разг. ле́вый, побо́чный; незако́нныйсул рейс — ле́вый рейс
•- сул кулда
- сул күз кабагы тарту
- сул як
- сул якка
- сул якта••сул аягы белән торган — встал с ле́вой (не с той) ноги́
сул аягы нәрсә (ни) тели — чего́ ле́вая нога́ захо́чет (о капризном, сумасбродном человеке)
-
2 загребной
-
3 кул
I сущ.1) рука́ ( каждая из верхних конечностей человека) || ручно́йкулларны артка кую — заложи́ть ру́ки за́ спину
кулларны кысышу — пожа́ть друг дру́гу ру́ки
көчле куллар белән эләктереп алу — cхвати́ть (пойма́ть) си́льными рука́ми
2) (обычно за словами уң, сул) рука́, бок, сторона́, направле́ниеуң кулда — на пра́вой стороне́
шушы кулдан барыгыз — иди́те в э́том направле́нии
3) перен. рука́, по́черк; мане́рабу аның кулы түгел — э́то не его́ рука́
кулыннан тану — узна́ть его́ по по́черку
4) по́дписькул куйдыру — дава́ть на по́дпись
кул кайда, баш анда — (погов.) где по́дпись, там и голова́ ( об ответственности за подпись)
5) перен. рука́, ве́дение, распоряже́ниеҗирне крестьяннар кулына бирү — дава́ть зе́млю крестья́нам
бу эш аның кулында — э́то де́ло в его́ ве́дении
6) перен. власть, госпо́дство; рука́берәүнең кулы астында булу — находи́ться во вла́сти кого-л.
фашистлар кулыннан коткару — освободи́ть из рук фаши́стов
7) ист. фланг, крыло́уң кул урар, сул кул турар, урта кул атар — (фольк.) пра́вый фланг окружа́ет, ле́вый фланг разруба́ет (расчленя́ет), а сре́дний - стреля́ет
8) разг. овра́г, сухо́е ру́сло; ба́лка с водо́й; доли́на•- кул аркасы
- кул бавы
- кул белән
- кул гранатасы
- кул зинасы
- кул йөге
- кул йөзе
- кул карату
- кулдан карау
- кул көче
- кул куйдырып
- кул кую
- кул күтәрү
- кул машинасы
- кул остасы
- кул очы
- кул очыннан
- кул пычкысы
- кул сәгате
- кул сөлгесе
- кул сөрткече
- кул чүпрәге
- кул станы
- кул сугышы
- кул тамыры
- кул тегермәне
- кул тырмасы
- кул фонаре
- кул хезмәте
- кул һөнәре
- кул чабу
- кул чугы
- кул эше
- кул ялы
- кул яссуы
- кул яссуы кадәр
- кулга алу
- кулга алыну
- кулга өйрәтү
- кулдан килү••кул алу (алышу) — пожа́ть ру́ку, здоро́ваться рукопожа́тием ( в знак дружбы)
кул аркасы (сырты) белән дога кылу — не дава́ть благослове́ния, не благославля́ть (букв. моли́ться ты́льной стороно́й ладо́ни); проклина́ть, жела́ть (кому-л.) зла, беды́
кул арты авыр (җиңел) — рука́ тяжёлая (лёгкая)
кул арты китү — не везёт, переста́ло везти́; пошло́ по швам (после какого-л. события, работы или продажи - о начавшемся вдруг невезении)
кул баглап тору — стоя́ть нагото́ве, быть свобо́дным и гото́вым к любо́му де́лу (перед кем-л.)
кул баглап утыру — сиде́ть сложа́ ру́ки; стоя́ть без де́ла
кул белән алып ташлагандай — как руко́й сня́ло (об избавлении от болезни, боли, утомления, сонливости и т. п.)
кул белән (кулыннан) төймә генә төйми — на все ру́ки ма́стер, всё уме́ет
кул белән эшләгәнне иң белән күтәрәсең — (погов.) все посту́пки тре́буют отве́та (букв. что ру́ки сде́лают, то спина́ изно́сит)
кул буш вакытта (чакта) — в свобо́дное вре́мя, на досу́ге; пока́ не рабо́таешь (пока́ ру́ки не за́няты)
кул бушамый — ру́ки не дохо́дят; нет вре́мени, недосу́г, не́когда
кул буяу — мара́ть ру́ки; см. тж. кул пычрату
кул йөзе чаклы гына — с ладо́нь, о́чень ма́ленький (о лице, физиономии и т. п.)
кул калмау — (все) ру́ки отби́ть
кулы килә (килеп тора) — рука́ лежи́т; ру́ки приноро́влены (имеют навыки что-л. делать); см. тж. кулы ята
кул кулга йокмау — о́чень бы́стро и прово́рно, ло́вко и легко́ (выполнять какую-л. ручную работу); бы́стрый на́ руку
кул кулны юа — (погов.) рука́ ру́ку мо́ет (о взаимопомощи, обычно в предосудительных поступках)
кул остару — наби́ть ру́ку, навы́кнуть, наторе́ть прост., наловчи́ться
кул сугып килешү (кул сугышу) — см. кул сугу; обою́дное рукоби́тье (в знак согласия, договорённости)
кул сузып тору — проси́ть подая́ние, ми́лостыню
кул сырты — противополо́жная (ты́льная) сторона́ руки́; см. тж. кул аркасы
кул тик тормау — быть нечи́стым на́ руку (занима́ться воровство́м)
кул тимәү — ру́ки не дохо́дят; см. тж. кул җитмәү
кул тыгу — приложи́ть ру́ки (к чему-л.), приня́ть уча́стие (в чём-л.) (обычно без чьего-л. разрешения)
кул шомару — наби́ть ру́ку, наловчи́ться, наторе́ть (в чём-л.)
кул (эшкә) яту — рука́ лежи́т, рука́ приноро́влена (быть спосо́бным)
кулга да алмау — не брать в ру́ки, не держа́ть в рука́х, не прикаса́ться
кулга ияләштерү — укроща́ть (животных, ирон. людей)
кулдан килгән кадәр — поси́льно, по ме́ре (в ме́ру) сил, по ме́ре возмо́жности (работать, помочь и т. п.)
кулдан киткәнче, иясенә җиткәнче — (погов.) нева́жно сде́лано, лишь бы скоре́е сбыть с рук
куллар тыңламау (күтәрелмәү) — ру́ки не слу́шаются (не поднима́ются), ру́ки опуска́ются
кулларны җәю — простере́ть ру́ки
кулларны чишү — развя́зывать ру́ки (кому-л.), дать свобо́ду де́йствий
кулыңны (кулларыңны) күтәр! — сдава́йся!
кулны күкрәккә куеп — положа́ ру́ку на́ сердце (сказать, спросить и т. п.), от чи́стого се́рдца
кулны тик тотмау — не сиде́ть сложа́ ру́ки, быть всегда́ при де́ле
кулны тота — ру́ку де́ржит, меша́ет; препя́тствует, тормози́т (в каком-л.) де́ле
кулы(ң) калмас — ру́ки не отва́лятся (у кого-л.)
кулы кыска — ру́ки ко́ротки́ (у кого-л.)
кулы эшкә ятмый — ру́ки не лежа́т к рабо́те, ничего́ не уме́ют де́лать, у него́ ничего́ не получа́ется
кулы(н) юмаган — нечи́ст на́ руку (букв. ру́ки немы́тые)
кулымны кисәргә бирәм — даю́ ру́ку на отсече́ние; ей-бо́гу, кляну́сь
кулын куймаган — по́дписи не оста́вил, неизве́стно кто ( о совершившем кражу или преступление)
кулына сугу — бить по рука́м (кому-л.), наказа́ть (кого-л. за что-л.)
кулына шайтан төкергән — черто́вски ло́вкий, виртуо́зно выполня́ет (какую-л.) (ручну́ю) рабо́ту (букв. на́ руки плю́нул дья́вол)
кулыннан килмәгән эше юк — ма́стер на все ру́ки (букв. нет тако́й рабо́ты, кото́рую бы он не смог вы́полнить)
кулыннан эш килми (торган кеше) — безру́кий, неуме́лый в рабо́те
кулыннан эш килү — быть свобо́дным выполня́ть любо́е де́ло, быть ма́стером на все ру́ки
кулыңны ал! — ру́ки прочь! (от кого-чего-л.); не вме́шивайся!
кулыңны бир! — дай ру́ку! я согла́сен!
- кул астына алукулыңны тый! — не дава́й во́лю рука́м!
- кул астына керү
- кул астында
- кул бармый
- кул башлау
- кул бирмәү
- кул бирү
- кул болгау
- кул буш тормау
- кул җае
- кул җитмәс
- кул җитмәү
- кул җитү
- кул җылыту
- кул калмас
- кул кушырып тору
- кул кушырып утыру
- кул күтәрелми
- кул кызу
- кул кыска
- кул кычыта
- кул озайту
- кул пычрату
- кул салу
- кул селтәү
- кул сугу
- кул сузу
- кул сузымында
- кул тидерү
- кул тимәгән
- кул тыккысыз
- кул уңае
- кул хөкеме
- кул ягу
- кулга ирек бирү
- кулга керү
- кулга төшерү
- кулга төшү
- кулда тоту
- кулдан китү
- кулдан төшми
- кулдан үтү
- кулдан кичү
- кулдан ычкындыру
- кулдан ычкыну
- кулы озын
- кулы тик тормас
- кулы уйнау
- кулы ята
- кулы ятышлы
- кулына алу
- үз кулына алу
- кулына бирү
- кулына тоттыру
- кулына карау
- кулына эләгү
- кулында тоту
- үз кулында тоту
- кулында ут уйнату II прил.1) подходя́щий, соотве́тствующий; ро́вня см. тж. кулай 1)бу эшкә кул кешене табу җиңел түгел — найти́ подходя́щего челове́ка на э́то де́ло не так легко́
2) поло́женный (кому-л.), назна́ченный ( судьбой); принадлежа́щийсезгә кул мал түгелдер — не вам, наве́рное, суждено́ э́то добро́
3) быть па́рой, па́расиңа кул яр түгел — он(а́) тебе́ не па́ра
•- кул килү -
4 левацкий
-ая; -оеразг.[артык] сул (ялган радикаль, оппортунистик, вак буржуаз эчтәлеген революцион фразалар астына яшерә торган)
См. также в других словарях:
сул — с. 1. Гәүдәнең йөрәк ягындагы. Сул кул ягындагы. Сул кулныкы яки аякныкы (кием тур.) Яр турында: агым юнәлешенә (түбән таба карап) йөз белән торганда сул кул ягында булган 2. Аскы, эчке, тыштан караганда күренми торган яки күренмәячәк (киемнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сулагай — (СУЛАГАЙЛЫК) – 1. Сул (кул тур.) 2. Сул кулы яхшырак эшли торган яки сул кулы белән генә эшләүче 3. күч. Дәүләт яки коллектив коралыннан, эш урыныннан файдаланып эшләнә, ләкин табышы файдасы эшләүченең үзенә була торган һ. б. ш. (эш, кәсеп тур.)… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бака — 1. Арткы озын аяклары йөзәргә һәм сикерергә җайлашкан койрыксыз җир су хайваны 2. Кабырчык эчендә яшәүче хайван (моллюск) тур. кабырчык бакасы 3. Ялкынсынулы, шешенкеле авыруларның гомуми атамасы күкрәк бакасы, тамак бакасы, теш бакасы 4. Капкада … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тискәре — с. 1. Берәр нәрсәнең (мәс. тукыманың) өске, уң ягына капма каршы, кире ягы тур. ; сул. и. Икенче, кире як 2. Берәр нәрсәнең уңаена, төп юнәлешенә капма каршы булган чәчне тискәрегә сыйпау 3. Төньяк; төньяктан исә торган (җил тур) 4. күч. Каршы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уң — I. с. 1. Сул якның каршы ягындагы, шул якта урнашкан. Сул кулга каршы якка урнашкан. Агым уңаена карап басканда уң кул ягына урнашкан елганың уң яры 2. Тышкы, өске, алгы тукыманың уң ягы 3. Политик һәм җәмгыять тормышындагы гадәттә сул ларга… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
канат — I. 1. Очу органы. 2. Балыкларның суда хәрәкәтләнү органы 3. Самолетның як ягына урнашкан яссылыклар 4. Үрәчә (чанада) 5. Җил тегермәне чарыгындагы әйләнә торган калак. 6. Су һәм пычрак чәчрәүдән саклау өчен тәгәрмәч өстенә урнаштырылган калай… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тирес — 1. Черегән салам һәм печән калдыклары белән аралашкан терлек туар тизәге 2. диал. Кире, сул; арт тискәре тирес ягы белән туа. күч. Тискәре, каршы; дошманлаша торган, явыз тирес кеше дә телдәр, тиген кеше дә телдәр 3. диал. Төньяк тирестән искән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шеврон — 1. Солдат һәм кече офицерларның сул җиңендәге, хәрби хезмәт срогыннан тыш ничә ел хезмәт итүен белдерә торган, почмак форм. тегелмә 2. Яраланган булуны белдереп уң күкрәккә тегелә торган кызыл яки алтын төсендәге тасма … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
штамп — 1. Гадәттә эш кәгазенең сул яктагы югары почмагына басыла торган, җаваплы оешманың исеме язылган пичәт, мөһер 2. Төрле әйбер, детальләрне серияләп җитештерү өчен металлдан эшләнгән калып 3. Күн аяк киеменең өлгеләрен кисү машинасы 4. күч. Нин. б … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
як — I. 1. Нин. б. бер юнәлеш һәм шул юнәлештәге пространство, урын 2. Нин. б. бер өлкә, төбәк; ил тау ягы 3. Урталыктан читтә (уңда яки сулда) булган урын, тирәлек; шулай ук кемнән яки нәрсәдән дә булса уңдагы яки сулдагы урын. Елга, урам, юл кебек… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
